Έχοντας περιγράψει ήδη πώς ορίζεται και πώς συντελείται η ατομική ηθική ανάπτυξη, στο δεύτερο μέρος της σειράς άρθρων για αυτό το θέμα θα αναφερθούμε στις ηθικές προκλήσεις που παρατηρούνται εντός συλλογικοτήτων και εταιριών/ οργανισμών, διευκρινίζοντας κατ’ αρχήν ότι η ηθική παραμένει ατομικό χαρακτηριστικό, επομένως ως «συλλογική ηθική ανάπτυξη» εννοείται για τις ανάγκες του άρθρου το επικρατέστερο επίπεδο ηθικής κρίσης μεταξύ των μελών της ομάδας.
Στη συνέχεια της παραπάνω διευκρίνισης καθίσταται σαφές ότι η ηθική ταυτότητα μιας ομάδας/ εταιρίας/ οργανισμού καθορίζεται από τα ηθικά κριτήρια, τις προτεραιότητες και τις αποφάσεις των επίσημων ή ανεπίσημων ηγετών. Πρόκειται για τα μέλη εκείνα τα οποία έχουν την ευθύνη λήψης αποφάσεων αλλά και τη δύναμη επιρροής μεταξύ των υπολοίπων. Υπό αυτή την έννοια μία χαμηλού αναπτυξιακού επιπέδου (προσυμβατική) ηθική γίνεται εμφανής μεταξύ μελών/ στελεχών, οι οποίοι προτάσσουν ως αξία το ίδιον όφελος και μετακυλούν τις ατομικές τους ευθύνες στους ιεραρχικούς υφισταμένους τους.
Στο δε συμβατικό επίπεδο το ίδιον όφελος διευρύνεται σε μία μικρή μερίδα «εκλεκτών συμμάχων» ή, στο υψηλότερο άκρο του, στο σύνολο της εταιρίας/ οργανισμού – πρόκειται για την ηθική στάση «πρώτα Εμείς και μετά οι Άλλοι» ή, εντονότερα, «Εμείς εναντίον των Άλλων». Και οι δύο αυτές βάσεις ηθικών κρίσεων μπορούν να καλλιεργήσουν βλαπτικό ανταγωνισμό και ευθέως επιθετικές ή παθητικοεπιθετικές πράξεις μεταξύ των μελών, καθώς δεν υφίσταται ορατή και κοινά αποδεκτή σύνδεση της εκάστοτε ομάδας με το ευρύτερο περιβάλλον της.
Τελικά είναι ο βαθμός στον οποίο ο καθένας μας συνειδητοποιεί την αλληλεξάρτησή του όχι μόνο από τις ομάδες στις οποίες συμμετέχει άμεσα, αλλά και από τα ευρύτερα σύνολά τους – το εύρος της συστημικής μας θεώρησης – που προσδιορίζει τα κριτήρια των ηθικών μας κρίσεων.
Στο υπερσυμβατικό επίπεδο η προαναφερθείσα σύνδεση γίνεται πλέον ορατή, καθώς η εξωστρέφεια της ομάδας βοηθά ηγέτες και μέλη να αντιληφθούν την αλληλεξάρτηση της συλλογικότητας με τα υπόλοιπα συστήματα στα οποία ανήκει ή με τα οποία συνυπάρχει. Το όραμα, η αποστολή και οι αξίες της ομάδας συμπνέουν με ιδανικά και αξίες πανανθρώπινες και διαπνέουν τις αποφάσεις και τις επιμέρους λειτουργίες και πολιτικές του συνόλου και των υποσυνόλων του.
Η ηθική αναβάθμιση κάθε Ηγεσίας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, στο βαθμό που ο Ηγέτης καλείται να εμπνεύσει και να οδηγήσει ανθρώπους διαφορετικών επιπέδων ηθικής γνώμης και συμπεριφοράς.
Η ηθική τοποθέτηση της εκάστοτε ηγεσίας είναι απαραίτητο να ευθυγραμμίζεται με το όραμα και τις αξίες του οργανισμού με σαφήνεια και σταθερότητα, πριν επιχειρηθεί η οποιαδήποτε ηθική ευθυγράμμιση των επιμέρους τμημάτων και των μελών τους με το υπόλοιπο σύστημα. Και ενώ coaching παρεμβάσεις μπορούν να αποτελέσουν ένα ιδιαίτερα αποδοτικό μέσο επικοινωνίας, διάχυσης και ενστερνισμού των εταιρικών αξιών στην ηγεσία και τις ομάδες, η πραγματική πρόκληση σήμερα εντός συνθηκών αέναων και απρόβλεπτων αλλαγών έγκειται στη διατήρηση της λεπτής ισορροπίας ανάμεσα στην αυτοσυντήρηση και την προσφορά.
Εν τέλει η ηθική ταυτότητα μιας συλλογικότητας δεν αποτυπώνεται ως «επισφράγισμα» κάθε απόφασης, αλλά διαφαίνεται μέσα από το σύνολο των στάσεων και των πολιτικών της σε βάθος χρόνου. Είτε ένας οργανισμός είναι εκπαιδευτικός είτε όχι, αποτελεί «σχολείο» για τα μέλη του, τα οποία εντός αυτού καλούνται να εργαστούν, να μάθουν/ εξελιχθούν και να δημιουργήσουν. Η υποστήριξη της ηθικής ανάπτυξης όμως σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο είναι το θέμα που θα προσεγγιστεί στο επόμενο άρθρο μας για την ηθική ανάπτυξη.