Η θεωρία της μετατραυματικής ανάπτυξης ξεκίνησε να αναπτύσσεται το 1996 από τους Tedeschi και Calhoun και μέχρι σήμερα έχει βοηθήσει στην παρατήρηση, περιγραφή και κατανόηση των μηχανισμών εκείνων που οδηγούν πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν βιώσει βαθιά τραυματικές εμπειρίες, όχι απλώς στην ανάκαμψη, αλλά σε μια ολική αναθεώρηση του εαυτού και της ζωής τους, η οποία τους επαναφέρει σε αναπτυξιακή τροχιά. Για τη σημασία του τραύματος στην ανθρώπινη ανάπτυξη έχουμε ξαναγράψει· εδώ θα εξηγήσουμε σε τι συνίσταται η μετατραυματική ανάπτυξη και βάσει ποιων κριτηρίων μετριέται, ποια είναι η σχέση της με την ψυχική ανθεκτικότητα και ποια με το Coaching.
Οι Tedeschi και Calhoun περιέγραψαν τα ευρήματα των ερευνών τους πάνω στα απρόσμενα θετικά αποτελέσματα των τραυματικών εμπειριών που αναφέρουν πολλοί άνθρωποι στη βάση των αλλαγών της αυτοαντίληψης των ανθρώπων, των αλλαγών εμπειρίας και αντίληψης των διαπροσωπικών τους σχέσεων και στην αλλαγή της φιλοσοφίας ζωής, συμπεριλαμβανομένων και νέων πνευματικών αναζητήσεων. Στην κλίμακα μέτρησης της μετατραυματικής ανάπτυξης που οι ίδιοι ερευνητές σχεδίασαν καταγράφονται οι θετικές αλλαγές στη ζωή των συμμετεχόντων σε 21 κριτήρια/ ερωτήσεις, βάσει των εξής πέντε παραγόντων:
- Διαπροσωπικές σχέσεις
- Νέες δυνατότητες
- Προσωπική ενδυνάμωση
- Πνευματική αλλαγή
- Εκτίμηση της ζωής
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα 2/3 περίπου των ανθρώπων που βιώνουν τραυματικές εμπειρίες επανέρχονται σε τροχιά μετατραυματικής ανάπτυξης, σημειώνουν ότι ελαφρώς μεγαλύτερη ανάπτυξη εκδηλώνουν οι γυναίκες σε σχέση με τους άντρες και παρατηρούν συνάφεια ανάμεσα στο βάθος του τραύματος και της έκτασης της μετατραυματικής ανάπτυξης. Τέλος, επισημαίνουν ως προβλεπτικούς παράγοντες για τη μετατραυματική ανάπτυξη την εξωστρέφεια και το να είναι κανείς ανοικτός και δεκτικός στις εμπειρίες.
Μπορούμε ωστόσο να κατανοήσουμε ουσιαστικότερα τη θεωρία των Tedeschi και Calhoun σε σύνδεση με το ανθρώπινο χαρακτηριστικό της ψυχικής ανθεκτικότητας, αλλά εν προκειμένω και την πρακτική του Coaching. Μπορούμε, συνεπώς, να πούμε ότι:
Η μετατραυματική ανάπτυξη είναι το φαινόμενο που παρατηρείται, αφότου κάποιο τραυματικό γεγονός ή σειρά τέτοιων συγκλονίσει το σύστημα αξιών και πεποιθήσεων ενός ατόμου, με αποτέλεσμα την αποκομιδή θετικών για την περαιτέρω ανάπτυξή του αποτελεσμάτων.
Τι γίνεται όμως αν το τραυματικό γεγονός δεν καταστεί αρκετά ισχυρό, ώστε να επέλθει ο παραπάνω κλονισμός; Τότε μιλάμε για ψυχική ανθεκτικότητα.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι το αποτέλεσμα της προτραυματικής ανάπτυξης του ατόμου, θεμελιώνεται σε ένα δυσκλόνητο σύστημα αξιών και πεποιθήσεων για τον εαυτό, τις ανθρώπινες σχέσεις και τη ζωή και εξασφαλίζει την επάνοδο του ατόμου στην προηγούμενη κατάστασή του μετά από κάποια τραυματική εμπειρία.
Ο ψυχικά ανθεκτικός λοιπόν άνθρωπος δεν χρειάζεται να αλλάξει βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του, για να επανέλθει στη συνήθη λειτουργικότητά του μετά από κάποια δοκιμασία. Είναι ο άνθρωπος που έχει γνωρίσει και αναγνωρίσει τον εαυτό του, έχει ενισχύσει την αυτοεικόνα του και έχει χτίσει ωφέλιμες και ενδυναμωτικές πεποιθήσεις στη βάση ενός σαφούς συστήματος αξιών· είναι ο άνθρωπος ο οποίος έχοντας εξυγειάνει τη σχέση του με τον εαυτό του, σχετίζεται και εκτιμά διαφορετικά, βαθύτερα και ουσιαστικότερα και τους άλλους ανθρώπους γύρω του· είναι ο άνθρωπος, τέλος, ο οποίος καλλιεργεί την περιέργεια και τροφοδοτεί με αυτήν τις αναζητήσεις του, δε φοβάται να πειραματιστεί και να δοκιμάσει νέες εμπειρίες και να μάθει από τη ζωή του με τη χαρά και το θάρρος ενός παιδιού.
Η έρευνα για τη μετατραυματική ανάπτυξη, λοιπόν, μάς έχει προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για την ταυτότητα και την ουσία της ψυχικής ανθεκτικότητας, περιγράφοντας τη νέα, ανθεκτικότερη εκδοχή των ανθρώπων που έχουν υπερβεί τραυματικές εμπειρίες και χάρη σε αυτές έχουν αλλάξει τη ζωή τους προς το καλύτερο. Έχει επίσης εμμέσως επιβεβαιώσει την εγκυρότητα του βαθύτερου ζητούμενου κάθε coaching παρέμβασης, υπενθυμίζοντας σε coaches κάθε ειδικότητας την επικέντρωση στον άνθρωπο, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για μαθητή, φοιτητή, γονιό, επιχειρηματία, στέλεχος, καλλιτέχνη, αθλητή, πολιτικό, δημόσιο πρόσωπο, εργαζόμενο ή συνταξιούχο, και αναδεικνύοντας την ψυχική ανθεκτικότητα ως απαραίτητο συστατικό οποιασδήποτε coaching συνεργασίας.
Σε μια συνεχή φυσική διαδικασία εναλλαγής άνεσης και δοκιμασίας, τη ζωή μας, καλούμαστε είτε να προλάβουμε ψυχικούς κλονισμούς και τραύματα, είτε να τα υπερβούμε. Είτε προβούμε στις αναγκαίες αυτές αλλαγές εκ των προτέρων είτε εκ των υστέρων, η επιστήμη συνεχώς μας υποδεικνύει τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ζήσουμε μια ζωή με νόημα τόσο για εμάς όσο και για τους ανθρώπους που έχουμε δίπλα μας – οτιδήποτε και αν συμβεί.